O SPEKTAKLU

Cynk (ZN) należy do nieczęstych w twórczości Nekrošiusa adaptacji prozy, został oparty o fragmenty trzech książek białoruskiej noblistki Swietłany Aleksijewicz. Wcześniej reżyser adaptował jedynie litewskiego pisarza Sauliusa Šaltenisa, kirgiskiego autora Czyngiza Ajtmatova, Franza Kafkę i Fiodora Dostojewskiego. W jego wersji jest to nie tylko zapis końca sowieckiego świata, ale także medytacje nad rolą i jego postawą wobec rzeczywistości. Nie przypadkiem Swietłana Aleksijewicz pojawia się na scenie, jest postacią dramatu. Wcześniej Nekrošius tylko dwa razy umieszczał autora dzieła między bohaterami, których ten stworzył lub opisał. Tak było w Boskiej Komediii w Dziadach, gdzie przewodnikami po teatralnym świecie byli Dante i Mickiewicz.

26 kwietnia 1986 roku o godzinie pierwszej minut dwadzieścia trzy pięćdziesiąt osiem sekund seria wybuchów obróciła w ruinę reaktor i czwarty blok energetyczny elektrowni atomowej. W wyniku katastrofy kraj utracił 485 wiosek i osad. Dzisiaj co piąty Białorusin mieszka w skażonym obszarze. To 2,1 miliona osób, z których 700 tysięcy to dzieci.

O czym jest książka? Dlaczego ją napisałam? To nie jest książka o Czarnobylu, ale o świecie Czarnobyla. O czymś, co nazwałabym przeoczoną historią, niewidzialnymi śladami naszej obecności na ziemi i w czasie. Tajemnicze przeżycie. To wrażenie rozlewa się na wszystko: nasze rozmowy, działania, obawy, i następujące wydarzenia. Okropne wydarzenia. Każdy ma wrażenie lub niewypowiedziane przeczucie, że dotyka nieznanego. Czarnobyl jest tajemnicą, która wciąż musimy odkrywać. Nieznośny bagaż. Być może jest to zagadka dla XXI wieku – wyzwanie na ten wiek. (…)
– Swietłana Aleksijewicz, Czarnobylska modlitwa

Wycofanie z Afganistanu okupacyjnych wojsk radzieckich nastąpiło 15 lutego 1989. Żołnierze Armii Czerwonej wrócili do domu. Jedni w cynkowych trumnach w samolotach, których ładunek oznaczono kryptonimem GRUZ 200, inni przez szpitale specjalistyczne, pokaleczeni fizycznie i psychicznie, nie mogący po powrocie zaadaptować się do warunków normalnego życia. „Afgańcy” kończyli na ulicy, jako alkoholicy i narkomani, trafiali do organizacji przestępczych jako cyngle albo do syberyjskich łagrów z wyrokami za zabójstwo bliskich lub przypadkowych osób. Książka Cynkowi chłopcy Aleksijewicz została oparta na opowieściach przyjaciół, żon i matek żołnierzy, którzy służyli w Armii Radzieckiej i brali udział w operacjach specjalnych w Afganistanie w latach 1979-1989.

Tytułowy „cynk” to element spajający w całość opowieści z Afganistanu z relacjami czarnobylskimi. Pierwiastek chemiczny niezbędny dla życia ludzkiego staje się w spektaklu Nekrošiusa nie tylko jakimś ubocznym produktem cywilizacyjnym, niechcianym odpryskiem kulturowym, lae przede wszystkim symbolem końca życia w czasie wojny i po apokalipsie. Początek i kres człowieka zamknięto w krótkim wzorze chemicznym – Zn.
Cynk (Zn) jest przedostatnim dziełem stworzonym przez Eimuntasa Nekrošiusa na Litwie.

O REŻYSERZE

W listopadzie 2017 na deskach Teatru Młodzieżowego (Jaumino Teatras) miała miejsce niezwykła premiera. Reżyser Eimuntas Nekrošius po 26 latach powrócił do teatru, którym rozpoczęła się jego artystyczna droga. W 1977 roku, świeżo po studiach na moskiewskim GITISie zrealizował brytyjską sztukę Smak miodu Shelagh Delaney. Z przerwą na dwuletni pobyt w Kownie (premiery Ballad z Duokiszek, 1978 i Iwanowa,1979) Nekrošius został w Młodzieżowym aż do 1991 roku i był obok dyrektor artystycznej tej sceny Dalii Tamuleviciutė współtwórcą jej największych sukcesów. Spektakle Kwadrat (1980), Pirosmani, Pirosmani (1982), Dzień dłuższy niż stulecie (1983), Wujaszek Wania (1986) stały się najpierw słynne w Związku Radzieckim a potem podbiły teatralną Europę.

Nekrošiusa nazywano „bałtyckim Robertem Wilsonem”, Wujaszka Wanię zaproszono na tournée po USA, do Wilna na spotkanie z reżyserem przyjechał dramatopisarz Artur Miller. Nekrošius zakończył pracę w Teatrze Młodzieżowym w 1991 roku premierą gogolowskiego Nosa, spektaklem-autoparodią, podsumowaniem tego okresu twórczości litewskiego artysty. Odchodził rozgoryczony i psychicznie udręczony z powodu blokady twórczej i niemożności ukończenia kilku swoich projektów, w tym Króla Leara. Po rozstaniu z dawnym zespołem jego spektakle produkował festiwal LIFE Ruty Vanagaitė, potem założył własną instytucję – Meno Fortas. Reżyserował w Teatrze Narodowym (Nacionalinnis Dramos Teatras) i wileńskiej operze, ale scenę Jaumino konsekwentnie omijał. „Za dużo wspomnień, zbyt wiele upiorów” – tłumaczył dziennikarzom. Na ulicę Arkliu, gdzie mieści się siedziba teatru, powrócił dopiero z chwilą objęcia przez Audrioniusa Liugę stanowiska dyrektora.

BILETY

bilety w cenie 40/50 zł
dostępne w kasie Centrum Kultury i online

Kasa czynna:
we wrześniu:
pon-pt: 13:00-18:00 oraz na godzinę przed każdym wydarzeniem biletowanym