„To jest niezwykle ważne, że pisząc ten scenariusz, jeździłem tramwajami razem z ludźmi. Patrzyłem, jak pochylają im się coraz niżej głowy, nikt nie patrzy sobie w oczy, są coraz bardziej skurczeni” – mówił reżyser. I ów marazm, poczucie beznadziei Polaków tuż po stanie wojennym, wpisany został w jego film.

Mija rok od zakończenia wojny atomowej, która nie miała zwycięzców, tylko samych przegranych. Nieliczni ocaleni, zwabieni obietnicami „specjalisty od perswazji” Softa (Jerzy Stuhr), zredukowani niemal do biologicznych instynktów, gnieżdżą się pod chroniącą przed szkodliwym promieniowaniem betonową kopułą. W zdehumanizowanej rzeczywistości jedyną nadzieję daje im myśl o Arce, która któregoś dnia ich uratuje. Im częściej władze zaprzeczają jej istnieniu („Arka nie istnieje i nigdy nie przybędzie, nie wierzcie gusłom, plotkom i zabobonom”), tym silniejsza potrzeba wiary. Ulega jej także sam Soft…

„Nie czułem się kreatorem mitu Arki, ale miałem w sobie potrzebę powiedzenia ludziom w tym tramwaju: „Spójrzcie sobie w oczy i uśmiechnijcie się do siebie, nawet jeśli jesteście zmęczeni i jest wam wszystko jedno, to czujcie siłę w tym, że jesteście razem”.

Film Szulkina ze swoją pesymistyczną wizją przyszłości do uśmiechu jednak nie skłaniał, raczej do doszukiwania się analogii z niewesołą rzeczywistością (życie pod kopułą jako alegoria Polski stanu wojennego). I refleksji nad mechanizmami władzy, manipulacji, a przede wszystkim potrzebą wiary, na przekór wszystkiemu, z rozumem włącznie, jak bowiem mówi jeden z bohaterów, mały chłopiec, „Jeżeli jej naprawdę nie ma, to przecież należy ją zrobić”. Niezależnie od interpretacji, O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji pozostaje jednym z najoryginalniejszych filmów lat 80., ze znakomitymi zdjęciami Witolda Sobocińskiego, niepokojącą muzyką Jerzego Satanowskiego i wyborną obsadą (Krystyna Janda, Kalina Jędrusik, Jerzy Stuhr, Jan Nowicki, Marek Walczewski).