Teatr Provisorium, istniejący od 1971 roku, został założony przez studentów filologii polskiej UMCS, m. in. Stefana Aleksandrowicza, Mirosława Grudnia, Wiesława Kaczkowskiego i Jana Twardowskiego. W pierwszej artystycznej kreacji (spektakl „Czekanie” jako kreacja zbiorowa z 1972 roku) Teatr sięgnął po awangardowy tekst dramaturgii światowej – „Czekając na Godota” Samuela Becketta. W roku 1974 do Provisorium wstępuję ja – Jacek Brzeziński, a niecały rok później – Janusz Opryński, który powoli przejmuje kierowanie Teatrem (obaj Panowie trwają przy Provisorium przez następne (niemal) 50 lat, biorąc na warsztat mało wówczas znaną – a wielce znaczącą w pejzażu literatury polskiej – powieść „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Swemu przedstawieniu nadając tytuł „W połowie drogi” (1976). Potem pojawiają się spektakle („Nasza niedziela”, „Wspomnienia z domu umarłych”) oparte na tekstach polskich pisarzy (Czesław Miłosz, Marek Hłasko, Gustaw Herling-Grudziński) nieakceptowanych przez totalitarny system polityczny, z czego biorą się problemy ze zgodą cenzury na ich publiczne prezentowanie.
W kolejnych przedstawieniach, z wykorzystaniem literackich kolaży, spory procent stanowią też teksty własne twórców Provisorium. Prócz mnie i Janusza tworzą je: Andrzej Mathiasz, Sławek Skop i Janek Kłoczowski („Nie nam lecieć na wyspy szczęśliwe”, „Pusta estrada”, „Dziedzictwo”, „Ogrody”). Teatrem z silnym literackim zapleczem okazało się też Provisorium po swym wewnętrznym przełomie, czyli po roku 1995. Wtedy to, po nawiązaniu współpracy z Kompanią „Teatr”, powstały spektakle na bazie „Dżumy” A. Camus’a („Koniec wieku”, 1997), obsypana nagrodami „Ferdydurke” (1998) czy „Trans-Atlantyk” (2004) tegoż samego W. Gombrowicza oraz „Do piachu” (2003) T. Różewicza (wszystkie – poza „Końcem wieku” – w reżyserskiej współpracy Witolda Mazurkiewicza i Janusza Opryńskiego).
Potem, na tej trzeciej drodze Teatru, począwszy od 2011 roku, zostały zrealizowane wielkie inscenizacje takie jak „Bracia Karamazow”, „Lód” (na bazie powieści Jacka Dukaja), „Punkt Zero. Łaskawe” (wg „Łaskawych” Jonathana Littella), czy „Biesy” (wg F. Dostojewskiego). Obecnie powstaje spektakl „Sala nr 6” wg A. Czechowa.
I tak zleciało 50, a nawet więcej lat. Ja, aktor tego Teatru, opisałem je w książce „Teatr Provisorium. Historia subiektywna (1971-2021)”. Ta obecnie wydana książka składa się na komplementarną całość z wydanym 5 lat wcześniej tytułem „Provisorium. Nieregularny dziennik z podróży”, również mojego autorstwa. Nie byłem w stanie odmówić sobie opisania tego teatralnego fenomenu, z którym tak bardzo się splotło się moje życie.

Jacek Brzeziński